Yenidoğan sarılığı pek çok nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir. Her yeni doğan 3 bebekten 2’sine yenidoğan sarılığı teşhisi koyulmaktadır. Çoğunlukla kendiliğinden geçen bir rahatsızlık olsa da kontrol altında tutulmalı ve gerekirse tedavi edilmelidir.
Haber İçeriği
Yenidoğan Sarılığı Nedir?
Kandaki bilirubin adı verilen maddenin yükselmesiyle birlikte yenidoğan sarılığı ortaya çıkar. Bebeğin derisinde, gözlerinin beyaz kısmında, yanak gibi bölgelerinde bilirubin birikmesiyle meydana gelen bir sarılık türüdür. Bebeğin cildinde meydana gelen sararmalar şiddetlenirse tüm yüze, gövdeye hatta kol ve bacaklara da yayılım gösterebilir. Yenidoğan sarılığının ortaya çıkmasında genetik faktörler etkili olabilir. Ayrıca bebeğin yetersiz şekilde beslenmesi, doğumun erken ya da geç olması da sarılık sebepleri arasındadır. Bu rahatsızlık yenidoğan bebeklerin %60’ında kendini gösterebilir. Premature bebeklerin ise %80’i sarılık riski altındadır. Yenidoğan sarılığı genelde müdehale gerektirmez. Ancak uzman bir hekim takibi hastalığın gidişatının gözlemlenmesi açısından yine de çok önemlidir.
Yenidoğan Sarılığının Ne Gibi Çeşitleri Vardır?
Bebekte yenidoğan sarılığı tespit edildikten sonra doktor hangi çeşit sarılık olduğunu tespit etmek adına bir takım testler isteyebilir. Eğer normal yani fizyolojik sarılık türü söz konusuysa test gerekmeyecektir. Fizyolojik ve patolojik olarak iki gruba ayrılan yenidoğan sarılığı bebeğin kaç günlük olduğu ve riskler değelendirilerek saptanabilir. Bilirubin değerine bakılarak sarılığın fizyolojik mi yoksa patalojik mi olduğuna karar verilir.
Fizyolojik sarılık: Kanda artan bilirubin pigmenti bebeğin karaciğeri tarafından temizlenmeye çalışılır. Karaciğer buna adapte olamadığında fizyolojik sarılık ortaya çıkar. Genelde doğumdan 2 gün sonra ortaya çıkan bu sarılık türü en fazla iki hafta içinde kendiliğinden geçer. Bebeklerde en fazla görülen sarılık türüdür. Fizyolojik sarılık genelde tedavi gerektirmez ama takip önemlidir.
Patolojik sarılık: Bu sarılık türünde yenidoğan bebek doğar doğmaz risk altındadır. Doğumdan hemen sonra ortaya çıkan patolojik sarılık, fizyolojik sarılık gibi kendi haline bırakılmamalıdır. Ciddi bir durum olan patolojik sarılık anne ve baba arasındaki kan uyuşmazlığından kaynaklanabilir. Çünkü bu durumda bebeğin kanındaki alyuvarlar hızlı şekilde parçalanır. Karaciğerde bir hastalık olması da patolojik sarılığa neden olabilir. Annenin hamilelikte kullandığı ilaçlar ya da bebeğin doğuştan bünyesinde eksik olan maddeler olması patolojik sarılığa neden olabilir.
Yenidoğan Sarılığında Risk Altında Olan Bebekler
Erken doğumla dünyaya gelen bebekler, Anne sütünü yeterince alamayan ve beslenme eksikliği yaşayanlar, annesi ile kan uyuşmazlığı bulunan bebekler, doğumdan sonraki ilk 24 saat içinde sarılık teşhisi koyulan bebekler, sarılığı iki haftada atlatamayanlar, zor doğum ile dünyaya gelen bebekler, dışkı rengi beyaz renkte olanlar, doğum sırasında kafa derisinin altında kanama ortaya çıkanlar, annesinin diyabeti olan bebekler sarılık konusunda ciddi bir takip gerektirir. Ayrıca önceki kardeşin ciddi derecede sarılık geçirmiş olması da yenidoğan bebeğin risk altında olabileceği anlamı taşıyabilir.
Yenidoğan Sarılığı Belirtileri Nelerdir?
Bebeklerde yenidoğan sarılığı ilk olarak yüz bölgesinde başlar. Bebeğin göz beyazı ve yanak içleri ilk sararan yerleridir. Daha sonra yüzün tamamı sararmaya başlar. Bebeğin kanındaki bilirubin seviyesinin artmasıyla birlikte göğüs, karın, bacak ve kollar da sararır. Bebeğin cildindeki bu değişimin en iyi şekilde tespit edilebilmesi için gün ışığı idealdir. Floresan lamba da teşhis noktasında faydalı bir detaydır. Bebeğin cildine parmağınızla hafif şekilde bastırdığınızda belirgin bir sarı renk görüyorsanız sarılıktan söz edilebilir. Bilirubin düzeyinin yükselmiş olduğunu işaret eden bu sararmaları gözlemleyen anne ve babalar hiç vakit kaybetmeden doktora gitmelidir.
Sarılık olan bebekler genelde sürekli uyumak isterler ve halsiz olurlar. Uzun süre uyuyan ve bir türlü uyanamayan bebeklerde sarılık olup olmadığı mutlaka kontrol edilmelidir. Hatta sarılığı olan bebekler o kadar çok uyumak ister ki siz uyandırmak zorunda kalabilirsiniz.
Sarılığı olan bebekler iştahsızlık yaşarlar ve beslenmenin yetersiz olması da bilirubin seviyesinin daha da artmasına neden olur. Böylesi bir durumda da acilen doktora başvurmanızda fayda vardır. Bazen annenin sezeryan doğum yapması ve süt kanallarının henüz açılmamış olması da bebeğin yetersiz beslenmesine neden olabilir. Bu da sarılığın ortaya çıkmasına ya da daha da şiddetlenmesine neden olabilir.
Tanı ve Tedavisi
Yenidoğanlarda sarılık teşhisi bazen doğumdan hemen sonra hastanedeyken koyulabilir. Ancak bazen anne ve bebek eve göderildikten sonra belirtiler ortaya çıkabilir. Bu noktada anne ve babaların doktora erken başvurması oldukça mühimdir. Sarılık tedavi gerektirecek boyuttaysa ve müdehale için geç kalınırsa, sinir sistemi üzerinde ciddi hasarlara neden olabilecek kernikterus adı verilen bir hastalık söz konusu olabilir. Sarılık şüphesi gündeme geldiğinde kan sayımı yapılır ve sarılık düzeylerine bakılır. Kandaki bilirubin miktarının ölçülebilmesi için topuktan bir kaç damla kan alınır ve sarılığın derecesi saptanır. Bebeğin kaç günlük olduğu, kilosu ve kandaki bilirubin düzeyi doktor tarafından değerlendirilerek tedaviye karar verilir.
Eğer sarılık kendiliğinden geçebilecek düzeyde değilse o zaman fototerapi gündeme gelir. Bilirubin seviyesinin yüksek olması demek, bebeğin özel dalga boyunda ışık yayan lambaların altında tedaviye alınması anlamına gelmektedir. Fototerapi sayesinde bilirubin, bebeğin idrarında çözünür ve vücuttan atılır. Böylece sarılık yavaş yavaş kaybolur. Bebeğin sağlığına zararı olmayan fototerapi tedavisi sırasında gözleri bant ile kapatılarak korumaya alınır. Tedavi genelde bir kaç gün sürer. Bebeğin cildinde hafif kızarıklıklar ya da bronzlaşmalar meydana gelebilir ve bu normaldir. Dışkılamanın sulu olması da fototerapi sonrası oluşabilecek geçici yan etkilerdir. Bazı bebeklerde ise bilirubin miktarı kan uyuşmazlığı nedeniyle çok yükselebilir. Bu durumda ise kan değişimi yapmak gerekebilir.
Sarılığı olan bebekler sık sık emzirilmelidir. Eğer annenin sütü yetersizse doktor mama takviyesi yapabilir. Sarılığın vücuttan atılmasında dışkılama önemli rol oynadığı için bebeğin yeterli şekilde beslenmesi çok önemlidir. Hafif seyreden bir sarılıkta doktorunuz sizi eve gönderir ve bebeğinizi devamlı gözlemlemeniz gerektiğini söyler. Eğer bebeğinizin sarılığının şiddetlendiğini düşünüyorsanız en kısa zamanda doktora gitmelisiniz. Ayrıca sarılığı olan bebeğinize şekerli su vermenizi önerenler olursa asla uygulamayın. Şekerli su sarılığa iyi gelmediği gibi bebeğinize zarar verebilir.